Handbiken - Interview met Monique van der Vorst

‘Ik denk dat ik de twee zilveren medailles in Beijing op wilskracht heb gewonnen. Pijn lijden is tijdelijk, een medaille voor altijd…’ Monique van der Vorst is 24 jaar. Ze nam deel aan de Paralympische Spelen in Beijing in 2008. Ze won daar maar liefst twee zilveren medailles; waarvan één bij de tijdrit handbiken en een zilveren plak bij de wegwedstrijd. Ze woont afwisselend in Nieuwerkerk en Amstelveen. In Amsterdam volgt ze aan de Vrije Universiteit de studie bewegingswetenschappen. In 2000 nam ze voor het eerst deel aan een handbike wedstrijd. Dat was de start van een succesvolle carrière. Sindsdien behaalde ze veel titels zoals Nederlands kampioen, Europees kampioen en Wereldkampioen in de disciplines tijdrijden en wegwedstrijden. Ook doet ze succesvol aan vele marathons mee. sinds 2009 doet ze ook mee aan triatlons. In onderstaand artikel lees je haar verhaal.

Fotograaf: Mathilde Dusol

Voorstellen
Hoe zou je jezelf kort omschrijven, voor de jongeren die jou nog niet kennen na Beijing? Wat is typisch iets van jou, Monique?
‘Ik leef voor de sport. Eigenlijk staat mijn hele leven in het teken van de sport. Ik doe er alles voor om net iets beter te worden dan de concurrentie. Naast sporten vind ik mijn studie bewegingswetenschappen ook erg belangrijk. Ik vind het leuk om me verder te ontwikkelen. Het zijn twee totaal verschillende werelden en dat maakt het juist zo aantrekkelijk. Anders zou de sport te eenzijdig voor me zijn, omdat je constant met jezelf bezig bent. Ik help ook graag anderen en denk dat mijn studie daar een goede basis voor is. Als ik naast dit alles nog tijd over heb, dan besteed ik die graag met mijn vrienden.’

Sport Wat is het verschil tussen wheelen en handbiken? ‘Met wheelen gebruik je de wielen (hoepels) van de rolstoel om voort te bewegen zoals Kenny van Weeghel het bijvoorbeeld doet. Bij handbiken of handcycling, wat hetzelfde is, fiets je als het ware met je armen. We gebruiken een ketting, derailleur en cranks, net als bij het wielrennen. Handbiken is een stuk makkelijk en minder belastend. Daarom zie je de laatste jaren steeds meer handbikers, terwijl het wheelen afneemt in Nederland. Erg jammer, want wheelen is ook een mooie sport. Ik ben er zelf onlangs ook mee begonnen.’ Sinds 1998 zit Monique in een rolstoel. Haar linkerbeen was verlamd en haar rechterknie stopte met goed te werken. Tijdens haar revalidatieperiode kwam ze in contact met handbiken en vanaf het begin was ze verkocht. Ze startte met trainen en dat nam steeds serieuzere vormen aan.

Wat trok je zo aan in het handbiken? Wat voor gevoel gaf het je?
‘Tijdens mijn revalidatie was handbiken een soort ontsnapping uit het revalidatiecentrum. Ik had al een jaar niet gesport en ik vond het heerlijk om weer buiten wat te ‘fietsen’. Het ging eigenlijk meteen goed. Al snel werd ik gevraagd om mee te doen aan een recreatie wedstrijd in Rotterdam on Wheels. Ik was daar zo onder de indruk van de wedstrijdsporters dat ik vanaf dat moment wist wat ik wilde, dat was in 1999. Ik lag toen nog steeds in het revalidatiecentrum en besteedde al mijn vrije tijd aan het handbiken. Zo ging het steeds beter en zo ben ik er als het ware ingerold.’

Hebben ze vanuit het revalidatiecentrum ook meteen een handbike voor je aangevraagd bij de gemeente? Wat was je eerste handbike? ‘Tijdens mijn revalidatie werd duidelijk dat ik nooit meer zou kunnen lopen, dus werd er eerst een rolstoel aangevraagd. Ik woonde vijf kilometer van mijn school, dus ik had ook een vervoersvoorziening nodig. Ik wilde graag weer met mijn vrienden naar school fietsen, dus koos ik voor een aankoppel handbike. De Tracker 20 sport van Double Performance beviel me toen het beste. Ik had geluk dat ik die ook kreeg.’

Toen je vanuit het revalidatiecentrum deze sport wilde beoefenen, was er toen een sportvereniging in de buurt waar je je bij aan kon sluiten?
‘In het begin trainde ik zelfstandig. Later werd dit serieuzer. Toen heb ik me aangesloten bij RWC Ahoy in Rotterdam. Dit is een wielrenvereniging met een handbike trainingsgroep. Deze stap heeft me veel geholpen om een stap te maken richting de wedstrijdsport. In het begin was ik nog te jong om zelf naar Rotterdam te rijden, dus bracht mijn moeder me iedere week.’

Topsport
Hoe heb je de overstap gemaakt van handbiken voor de hobby naar handbiken als topsport? Of is dat plots gegaan of geleidelijk?
‘Eigenlijk is dat heel geleidelijk gegaan. Ik vond het zo leuk, dus ik ging steeds meer trainen en toen kwamen de wedstrijdjes. Toen die goed gingen, ging ik nog meer trainen. Ik heb toen een vastframe handbike aangevraagd, omdat je met een aankoppel handbike niet echt mee kunt doen. In de winter van 2000 heb ik deze gekregen, wat me stimuleerde om nog meer te trainen. In 2001 stond ik aan de start van de Europese competitie. Dit ging toen zo goed, dat ik later dat jaar uitgezonden werd naar het Europees Kampioenschap.’

Is handbiken door de jaren heen ontwikkeld als topsport? Zo ja, waarin zie je dat terug?
‘Handbiken heeft zich in de afgelopen tien jaar ontzettend ontwikkeld. Er zijn meer deelnemers en meer wedstrijden. Je moet hard trainen, wil je wat bereiken in de sport. In 2004 in Athene was handbiken voor de mannen voor het eerst op de Paralympische Spelen. In 2008 in Beijing volgden de vrouwen. Ik denk dat de sport zich in de komende jaren nog verder zal ontwikkelen, omdat deze sport erg toegankelijk is voor mensen met een beperking.’

Sponsoren
Bij Stichting Intermobiel zijn we geheel afhankelijk van giften, donaties, sponsoring, adverteerders en ludieke acties. Zonder onze donateurs en sponsoren zouden wij niet kunnen doen wat we nu doen. Ik zag dat op je website dat je ook veel sponsoren hebt.

Zou je zonder je huidige sponsoren je sport kunnen bedrijven zoals je dat nu doet?
‘Nee, zonder sponsoren zou ik geen topsport kunnen bedrijven. Mijn belangrijkste sponsor is Invacare/ Top End. Zij produceren de beste handbikes en sportrolstoelen op de wereld. Aangezien ik zeer veel van mezelf vraag, wil ik ook alleen met het beste materiaal rijden. Verder heb ik veel ondersteunende sponsoren, die me ondersteunen om op dit niveau te presteren.’

Handbikes
Ik las dat je naar Florida was geweest om aan een nieuwe handbike te werken met Invacare. Je werkt dus zelf mee aan de ontwikkeling van je eigen fiets. Een aanpak die erg past bij Intermobiel. Is deze ontwikkeling alleen voor jou of worden ze ook doorontwikkeld in de nieuwe handbikes, zodat iedereen er iets aan heeft?

‘Elk jaar ga ik naar Florida waar de fabriek van Top End/ Invacare staat. Samen met Chris Peterson bouwen we dan een nieuwe handbike. Voor mij gaat het vooral om kleine aanpassingen. Handbikes zijn de afgelopen jaren veel veranderd, zowel de zitpositie, ergonomie als de constructie. Door van alles uit te proberen, weet ik wat werkt voor mij. Het gaat meestal om wijzigingen van enkele centimeters en veranderingen die de aerodynamica bevorderen. Anderen hebben zeker ook nut bij deze ontwikkelingen. Elk jaar worden de handbikes een stukje beter, stilstand is achteruitgang.’

Hoe vaak heb jij een nieuwe handbike nodig? Gebruik je dezelfde handbike voor de wegwedstrijden, het tijdrijden en de marathon of zit daar verschil in?
‘Per jaar gebruik ik ongeveer één handbike. Niet omdat hij dan versleten is, maar omdat er dan verbeteringen zijn. Ik gebruik voor alle type wedstrijden één handbike. De zitpositie in de wegwedstrijd is hetzelfde als in de tijdrit. Het enige verschil zijn de wielen, in de tijdrit rijd ik met dichte wielen.’

Zijn er verschillende soorten handbikes in het gebruik? Zo ja, waar zitten de verschillen in?
‘Er zijn een aantal verschillende handbiken. Ten eerste zijn er verschillende type zitposities:
AP(Arm Powered): Hierbij worden vooral de arm- en schouderspieren gebruikt. De persoon ligt in de handbike (lighandbike), waardoor hij/zij zeer aerodynamisch is. Doordat je minder spiergroepen kan gebruiken, is het sprintvermogen en klimmen minder goed in deze positie. Deze handbike is geschikt voor bijna iedereen, zelfs personen met een hoge dwarslaesie halen hier hoge snelheden mee.

ATP(Arm Trunk Powered): Hierbij worden alle spiergroepen, behalve de benen gebruikt. De persoon zit op zijn knieën (kneesit) of met zijn benen vooruit, waarbij de romp constant naar voren gaat. Hierdoor is de handbike minder aerodynamisch, maar er kan een groter vermogen geleverd worden. Om op deze handbike te kunnen rijden, moet je wel beschikken over een goede rompstabiliteit. Je ziet vooral personen met een lage dwarslaesie, amputatie, of andere handicap aan de benen in deze positie

In wedstrijden zie je beide handbikes. Beide types hebben voor- en nadelen. Op een vlak parcours zijn de AP, lighandbikes in het voordeel, maar op een heuvelachtig parcours zijn de kneesit handbikes in het voordeel.’ 

Verschil tussen ATP en AT handbiken in afbeeldingen:

	Bron onderstaande afbeeldingen: Dwarslaesie organisatie

Weet jij of handbikes makkelijk vergoed worden door de gemeente? Ik stel deze vraag voor jongeren, die interesse hebben om het te gaan doen.
‘Handbikes worden door de gemeente vergoed als sport- of vervoersvoorziening. Meestal wordt er een maximum bedrag dat rond de 2000,- euro ligt vergoed. De rest moet je zelf bij betalen. Recreatieve handbikes zijn er rond de 3000,- euro. Wedstrijd handbikes kosten al snel 4000,- euro. Aankoppel handbikes worden meestal wel geheel vergoed. Hiervoor kan je je ADL rolstoel gebruiken. Je hebt dan wel een voorzetstuk nodig.’

Begeleiding
Waar bestaat het team uit dat je begeleidt?
‘De afgelopen jaren heb ik zelf mijn eigen team samengesteld. Dit zijn allemaal personen waarin in vertrouwen heb. Ik heb een trainer: Martin Truijens; een fysiotherapeut: Joukje Versluijs en een sportarts. ‘

Ik zie dat je ook veel wedstrijden in het buitenland rijdt. Regel je dat allemaal zelf of helpt je team daarbij?
‘Eigenlijk regel ik alles zelf. Ik houd graag zelf de controle. Al is dit niet altijd een goede eigenschap. Ik heb contact met de organisatie van de wedstrijden, regel mijn hotel en vluchten, etcetera. Soms loop je tegen lastige situaties aan als rolstoelgebruiker. Ik maak me hier vooral niet druk om. Er is altijd wel iemand in de buurt om te helpen.’ 

Doelen Wat zijn jouw doelen in het handbiken op de korte en lange termijn? Bepaal jij zelf deze doelen op of doe je dat in overleg met je begeleidingsteam? Is het jouw doel om in Londen goud te halen? Natuurlijk heb je je fysieke gesteldheid niet in de hand en je hebt auto’s, die tegen je aanrijden, helaas ook niet in de hand wat je zowel in 2007 als in 2008 overkomen. ‘Mijn hoofddoel is Goud halen in London in 2012. Alles vanaf nu staat al in het teken van Londen. Daarbij hoort ook wereldkampioen worden! Sinds 2009 ben ik begonnen met triathlon. Mijn doel in deze sport is wereldkampioen op de Ironman in Hawai worden (3,8 kilometer zwemmen, 180 kilometer handbiken en 42 kilometer wheelen). Daarnaast wil ik vooral veel progressie maken met trainen. Mijn doelen bepaal ik zelf. Al overleg ik wel met mijn begeleidingsteam of het haalbare doelen zijn. Tsja, hopelijk blijf ik de komende jaren bespaard van auto-ongelukken.‘

Fotograaf: Mathilde Dusol

Handbiken was in 2008 voor het eerst een paralympische sport in Beijing. Je was hier erg succesvol met twee keer een zilveren plak. Een topprestatie. Helemaal gezien de tegenslagen van het ongeluk in 2007 en 2008. Het was al een wonder dat je aan de start stond. Kan je in woorden uitdrukken wat het winnen van twee keer zilver voor je betekent? Was je doel voor Beijing hiermee behaald?
‘Het behalen van mijn medailles was super. Al had ik natuurlijk op de wegwedstrijd wel op goud ingezet. Dat ik zilver haalde bij de tijdrit was een grote verassing. Hier was ik erg blij mee. De wegwedstrijd verliep helaas anders dan gehoopt, maar ik ben tevreden met zilver. Niemand had mij inderdaad aan de start verwacht en ik reed dan ook met een nekbrace Ik denk dat ik de medailles op wilskracht heb gewonnen. Pijn lijden is tijdelijk, een medaille voor altijd…’

Kan je merken dat handbiken nu meer in opkomst is in andere landen door deelname aan de Paralympische Spelen? Kan je merken dat de concurrentie nu sterker is geworden? Wie zijn op dit moment je grootste concurrenten?
‘De sport is zeker aan het groeien, en dat is alleen maar goed. Mijn concurrentie komt vooral uit Duitsland. Twee dames zijn erg goed. Dat zijn Andrea Eskau en Dorothee Vieth. Je ziet dat de Amerikaanse dames dit jaar ook heel sterk rijden, dus die kunnen we zeker in London ook verwachten. Ik wacht nog steeds op de eerste Chinezen. Europa is heel sterk bij het handbiken. Dit komt vooral door onze goede competitie.’

Toekomst na de topsport
Bereid je je al voor op een carrière na de topsport? Vandaar je studie bewegingswetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam? Vanwaar je keuze voor deze studie? Kan je in je eigen tempo studeren aangezien je vaak weg bent voor trainingen en wedstrijden? Wil je na je sportcarrière ook iets met je studie bewegingswetenschappen gaan doen in de topsport?
‘Ik ben zeker al bezig met mijn carrière na de sport. Al verwacht ik dat dit nog wel even zal duren, omdat ik teveel plezier beleef aan het sporten. Mijn studie is de basis voor mijn carrière. Ik sluit niet uit dat ik na deze studie nog door ga leren. Ik heb voor bewegingswetenschappen gekozen, omdat ik geïnteresseerd ben in sport en revalidatie en dan vooral in de achterliggende principes. Deze studie is erg uitgebreid en ik heb er ook veel plezier in. Wel loop ik wat achter, maar dat komt doordat ik zo’n vier maanden per jaar in het buitenland ben en ook nog wel eens aangereden wordt.:) Ik weet nog niet precies wat ik na mijn sport wil doen. Ik denk dat er wel wat op mijn pad komt. Ik heb een brede interesse, dus ik zie het wel.’

Tips
Heb je nog tips voor jongeren met een lichamelijke handicap, die overwegen aan sport te gaan doen? Waar kunnen ze het beste terecht om te kijken welke sporten mogelijk en geschikt zijn? Waar kan je gericht terecht als je handbiken een keer wilt uitproberen als sport? Je geeft zelf ook met regelmaat demonstraties. Is ergens op internet te vinden waar je deze demonstraties geeft voor geïnteresseerden?
‘Ik wil iedereen adviseren om te gaan sporten. Het is zo goed voor je, zowel mentaal als fysiek. Rolstoelgebruikers hebben toch vaak last van inactiviteit en daardoor een verhoogde kans op allerlei ziekten. Met sporten voorkom je dit. Bovendien krijg je er een hoop energie van en het is goed voor je sociale contacten. Er is een Nederlandstalige handbike site: www.handbiken.nl Hier vind je informatie over de sport in Nederland. Verder kun je mij altijd een mailtje sturen, via mijn website: www.moniquevandervorst.com  Ik geef regelmatig clinics. Meestal word ik hiervoor gevraagd door bedrijven of revalidatiecentra. Ook hierover kun je me mailen.’

Heb je nog tips voor de jongeren die een handbike willen aanvragen bij de gemeente? Waar moeten ze op letten bij de aanschaf van een handbike? Maakt het gebruik van de handbike uit voor welk merk of type je kiest?
‘Kies niet te snel en test verschillende handbikes uit. Er zijn veel verschillende merken en types. Het belangrijkste is je doel, wat wil je ermee? recreatie of wedstrijdsport? Vervolgens kijk je naar je functie. Kan je op een kneesit handbike rijden, of moet je liggen of wil je een aankoppel handbike? Zo vallen er al een aantal af. Als beginner zou ik niet een al te dure handbike aanschaffen. Je kunt beter eerst kijken hoe het bevalt en dan later een duurder type aanschaffen. Er zijn ook veel tweedehands handbikes te koop, zie hiervoor ook mijn website onder sale.
 
Als afsluiting de vraag: Wat is jouw lijfspreuk of levensmotto?
‘What doesn’t kill me can only make me stronger (Friedrich Nietsche).’

Geschreven door Veroni Steentjes, m.m.v. Monique van der Vorst
Juli 2009