Mindfulness bij chronische pijn

Mindfulness bij chronische pijn.
Vanaf augustus 2011 ben ik (Johan) een half jaar intern in revalidatiecentrum Adelante in Hoensbroek geweest. Ik heb daar met succes op de afdeling pijnrevalidatie gerevalideerd. Door mijn rugproblemen was ik bijna fulltime bedlegerig. Na de revalidatie lig ik overdag nog steeds met tussenpozen op bed, maar die tussenpozen zijn in goede perioden groter geworden. Ook kan ik nu weer een tijdje zitten. Mindfulness was een waardevol onderdeel van mijn pijnrevalidatie.

De pijnrevalidatie heeft een aantal vaste onderdelen, daartoe behoort mindfulness helaas niet. Maar als de behandelaars of jijzelf denken dat het toegevoegde waarde voor je heeft, dan wordt mindfulness in je programma opgenomen. In mijn geval heb ik daar zelf op aangedrongen. Ik hoorde namelijk veel positieve verhalen van andere revalidanten over mindfulness. Ze vertelden me dat ze daar veel van hadden geleerd en dat ze het ook toepasten.

 

Mijn mindfulness lesgroep bestond uit nog vijf andere pijnrevalidanten. Het werd geleid door een duo, namelijk een psycholoog en een fysiotherapeut. In acht lessen van ieder twee uur kregen we training in mindfulness. Daarbij had iedere les een eigen thema met een bijbehorend doel, meerdere oefeningen en huiswerk. Zo leerden we over het feit dat we op de automatische piloot gedachteloos handelingen uitvoeren. Ook leerden we over bewustwording, over aanwezig zijn en blijven in ons eigen lichaam.

Het toelaten of accepteren van dingen zoals ze zijn en hoe om te gaan met stemmingen en gedachten. Ook kwam aanbod dat gedachten niet altijd waar zijn. Tot slot is zorg dragen voor jezelf en voor jezelf blijven zorgen belangrijk.

 

Oefeningen
Al deze onderdelen werden tijdens de lessen behandeld door de uitleg van de fysiotherapeut of psycholoog, aangevuld met korte verhaaltjes om bij stil te staan (1) en oefeningen. De oefeningen zijn vrij divers en bestonden uit:
- de bodyscan (zittend en liggend uitgevoerd),
- aandacht voor de ademhaling,
- liggende en staande yogaoefeningen,
- zit- en loopmeditatie  waarbij je soms een probleem in gedachten neemt,
- de drie minuten ademruimte oefening en
- de bergmeditatie.

 

Niet alle oefeningen waren voor mij fysiek mogelijk. Die oefeningen mocht ik  overslaan of op een andere manier toepassen, bijvoorbeeld liggend in plaats van zittend of staand. Dat was geen probleem. In het begin merkte ik dat de mindfulness oefeningen voor mij erg moeilijk waren. Zo vond ik het moeilijk om in mezelf te keren en de aandacht op bepaalde punten vast te houden. Maar door het huiswerk en het herhalen van de oefeningen, kon ik steeds beter in mezelf keren en de aandacht erbij houden. Ook kon ik steeds beter de gevoelens in mijn lichaam waarnemen. Soms nam de pijn toe tijdens een oefening, omdat je de pijn bewust toe laat in plaats van het (steeds proberen) wegstoppen van de pijn door afleiding.

 

Bewustwording De bewustwording van mijn lichaam is mijn grootste winst van mindfulness. Ik werd er ook kalm van. Niet alleen mijn lichaam, maar ook mijn hoofd kwam tot rust. Ik ben er zelfs een keer door in slaap gevallen, wat niet de bedoeling is. Ik heb geleerd dat het niet erg is als de aandacht tijdens de oefeningen afdwaalt, als je daarna maar met je aandacht terug naar de oefening gaat. Iedere cursist kreeg een Cd waarop een aantal oefeningen waren ingesproken. Met een mp3-speler en koptelefoon beluisterde ik de oefeningen en voerde ze uit. Het kostte mij moeite om te wennen aan de stem die me tijdens de oefeningen begeleidde.

 

Waardevolste oefening

In mindere perioden met veel pijn en negatieve gedachten doe ik regelmatig een mindfulness oefening. De bodyscan oefening is voor mij persoonlijk de prettigste of waardevolste oefening. Voor een ander kan dat een yoga oefening of de ademruimte oefening zijn. Mindfulness levert voor bijna iedereen iets op. Uiteindelijk pak je juist die oefeningen eruit, die voor jou het prettigste zijn. Ook als ik door allerlei gedachten moeilijk in slaap val, doe ik ademhalingsoefeningen. Daarbij zeg ik vaarwel tegen de gedachten en keer ik terug naar mezelf. Mindfulness is bewustwording in het hier en nu.

(1) Voorbeeld van een kort verhaaltje om bij stil te staan (bron: Adelante) genaamd: Twee monniken bij een rivier.

Een dame wilde de rivier oversteken. De monniken zagen hoe haar mooie gewaad nat zou worden. Een van de monniken ging resoluut naar haar toe, pakte haar op en zette haar over de rivier. De monniken vervolgden hun weg. In de avond, toen ze bijna op hun bestemming waren, zei de andere monnik: 'Hoe kon jij die vrouw vastnemen en over de rivier plaatsen? Wij monniken mogen niet eens kijken in de richting van een vrouw!' De eerste monnik antwoordde: 'Ik zie dat jij de vrouw nog steeds draagt. Ik heb haar neergezet aan de andere kant van de rivier.'

 

Geschreven door Johan Fiddelaers

Geredigeerd door Veroni Steentjes
april 2015