“Mediteren met een lastig lichaam is een ontdekkingsreis op zich met veel omwegen en hindernissen. Maar ik ben er lichamelijk, geestelijk en spiritueel rijker uit gekomen.”

Veroni vertelt hieronder over haar ervaringen met mediteren met een lichamelijke handicap en chronische pijn. Ze geeft aan wat de hindernissen waren, hoe ze daarmee om is gegaan en wat haar geholpen heeft. Tevens geeft ze aan wat het mediteren door de jaren heen teweeg heeft gebracht. Ze laat zien dat mediteren met lastig lichaam wel degelijk mogelijk is. Wellicht helpen deze tips anderen op hun ontdekkingsreis.

 

Lastig lichaam

Veroni is 33 jaar en woont in Arnhem met haar hulphond Amor. Ze heeft al vele jaren een relatie met Emile. Ze heeft sinds haar 12^e  Posttraumatische Dystrofie (PD) in haar rechterschouder. Vanaf haar

18^e  is de dystrofie door het gehele lichaam verspreid door een verkeerde operatie. Hierdoor kan ze niet meer lopen en zitten. Ze werd toen bedlegerig. Ze heeft weinig tot geen arm- en handfunctie meer en heeft dwangstanden in alle ledematen. Ze heeft chronische zenuwpijn en aanraking- en stootpijn in alle ledematen, rug en romp waardoor haar energieniveau ook beperkt is. Samenvattend is ze in het bezit van een ‘lastig’ lichaam.

 

Lichaamsrelatie

Door deze fysieke beperkingen heeft Veroni weinig binding met haar lichaam. In haar hersenen komen veel normale prikkels niet binnen, omdat ze niet kan lopen, zitten en bewegen. Vandaar dat zij al snel lichaamsdelen ‘kwijtraakte’ qua gevoel en vorm. Datgene wat het verste weg is, je voeten en benen dus, ben je als eerste kwijt als je niet kunt bewegen, legde een haptonoom haar ooit uit. Vandaar dat het te verklaren is, dat ze zich vaak alleen maar ‘een hoofd’ voelt. 

Ook maakt ze veel meer gebruik van haar denken om de lichaamsgebreken te compenseren. Haar lichaam geeft haar dus vooral veel ongemakken en pijn. Het doet niet wat zij wil, namelijk functioneren en bewegen, het liefst ook nog zonder pijn.

 

Mediteren

In 1998 begon ze met mediteren in de Boeddhistische traditie bij Shambhala Boeddhisme in Arnhem. Sinds 2001 is ze lid van Jewel Heart Nijmegen, omdat het gestructureerde lesprogramma haar erg aansprak. Sinds die tijd wordt er bij haar thuis lesgegeven, zodat ze het Boeddhisme toch kan beoefenen en bestuderen. Ze is erg blij met deze mogelijkheid. Veroni mediteert dus vanaf het eerste begin liggend op bed. Ze had in het begin veel moeite met het feit dat ze niet normaal zittend kon mediteren. Het heeft een lange tijd geduurd, voordat ze die weerstanden kon loslaten. Ze bleef iets nastreven dat niet te realiseren was, door haar lichaam niet te accepteren zoals het was. Daar was haar meditatie niet bij gebaat en zij zelf ook niet. Ze aanvaardde uiteindelijk dat ze het in dit leven met dit lichaam moet doen, dus ook met het mediteren.

 

Lichaamscan

In het begin van haar meditatie wandelt ze altijd door haar lichaam heen in de vorm van een lichaamscan om haar lichaam, denken en voelen in de drie kwaliteiten van rust, ontspanning en

heldere aandacht te brengen. Dat is erg moeilijk als je een lichaam hebt dat pijnlijk en verkrampt is en waar je geen normaal gevoel in hebt. Voor haar gevoel ligt ze bijvoorbeeld niet plat op bed. Ook voelt ze de vorm van haar benen en voeten niet als ze er doorheen wandelt.

“Als je geen afleiding hebt en in stilte bent met je lichaam, merk je pas echt hoeveel pijn je hebt.”

Afleiding leidt van de pijn af, waardoor de pijn minder op de voorgrond staat en dus minder voelbaar en merkbaar is. Mediteren is voor Veroni met regelmaat frustrerend, omdat ze dan echt met de pijn geconfronteerd wordt. “Door de instructies van mijn groepsbegeleidster in Boeddhisme weet ik nu dat je bijvoorbeeld aan pijnlijke lichaamsonderdelen warme aandacht moet geven, bijvoorbeeld in de vorm van een roos. Ik betrek deze delen met positieve aandacht bij de lichaamscan. Ik richt me dus op mijn lichaam als geheel met én zonder pijnlijke onderdelen”.

 

Gehlek Rinpoche

“Als ik erg veel pijn heb en dus alleen maar ‘pijn ben’, is het moeilijk om door mijn lichaam te wandelen en te ontspannen. De pijn is dan zo groot en overheersend dat het niet aan de kant te zetten is. Het is mogelijk om de pijnidentificatie losser te maken door er bijvoorbeeld naar toe te ademen, het warme aandacht te geven of door de huid in en uit te ademen met licht met als doel je lichaam ruimer te maken. Soms werkt het wel en soms ook niet. Mijn leraar, Gehlek Rinpoche, heeft ooit gezegd dat ik moet stoppen met mediteren als het echt niet lukt door de pijn of als het echt teveel weerstanden oproept. Daar houd ik me dus ook aan. Als ik net behandeld ben in het ziekenhuis is mediteren niet mogelijk. Het enige wat dan soms lukt, is het in mijn hoofd reciteren van de beoefening.  Daar moet ik genoegen meenemen en geduld hebben tot mediteren wel weer mogelijk is. Rinpoche heeft ook diverse malen gezegd dat het om de geest, beter gezegd het bewustzijn, gaat en niet om het lichaam. Geluk en welbevinden zitten in onze geest en niet in ons lichaam. De geest nemen we mee uit een vorig leven. Het gaat na dit leven door naar een volgend leven. Mijn lichaam laat ik dit leven achter bij de dood, als een gehuurd appartement.”

 

Veranderingen

“Na verloop van tijd, door ongeveer iedere dag te mediteren, veranderde er langzaam iets. Ik merkte dat ik iets meer contact met mijn lichaam kreeg. Door mijn aandacht ging het er langzaam weer wat meer bijhoren. Al voel ik vaak niet waar ik in mijn lichaam ben, ik kijk met regelmaat naar mijn armen of benen om te zien hoe ze liggen en waar ze contact maken met het kussen of het matras. Ik probeer het dan te visualiseren om zo een beeld te vormen in mijn geest. Als ik het niet voel, ben ik nu minder gefrustreerd dat het niet lukt. Ik krijg meer momenten, zeker na het mediteren, dat ik me meer dan alleen ‘een hoofd’ voel. Ik ben dan meer aanwezig in mijn lichaam, geworteld in mijn middelpunt. Lichaam en geest zijn meer in balans.

Ook ben ik mijn lichaam na verloop van tijd anders gaan waarderen. Ik merkte dat het lichaam een belangrijke functie heeft bij het mediteren in de vorm van een voertuig om de geest in het hier en nu te brengen. Zonder mijn lichaam kan mijn geest niet in het hier en nu komen. Het is de ankerplaats voor de geest. Tevens zie ik nu in dat ik ook lichaamsonderdelen heb, die wél functioneren. Daar heb ik nu meer waardering voor. Ik zie nu in dat mijn lichaam meer is dan alleen maar lastig en beperkend.

Wat me ook heeft geholpen, is dat mijn groepsbegeleidster in het Boeddhisme tijdens de geleide meditaties bij de visualisaties zegt dat de verlichte wezens blij zijn dat je er bent. Ze waarderen en accepteren me zoals ik ben met alles erop en eraan, dus inclusief het lastige lichaam. Dat zorgt voor een blij gevoel dat ik er mag zijn zoals ik ben. Daarnaast besef ik door het onderwerp kostbaar menselijk leven, behandeld in de cursussen, dat ook dit leven met dit lichaam kostbaar is. Dit mensenleven biedt mij mogelijkheden om de dharma te beoefenen om mijn spirituele ontwikkeling te bevorderen. Ik kan in dit leven, door mijn handelen, goede zaden uit zetten voor een beter volgend leven of om de verlichting te bereiken. Ik woon in een land waar de dharma vrij beschikbaar is, waar ik mijn Tibetaanse leraar kan ontmoeten en ik de mogelijkheidheb om mijn ervaringen met  Sangha leden te delen.  Ik ben mijn leven meer gaan waarderen door de mogelijkheden in te zien, die het me Boeddhistisch gezien biedt, gezien de gunstige omstandigheden waarin ik nu verkeer”.

 

Meditatiehouding

“In de afgelopen jaren heb ik te maken gekregen met fysieke veranderingen, zowel positief als negatief. Ik heb meer klachten in mijn romp waardoor het ademhalen bemoeilijkt wordt. Lang uitademen om alles los te laten, zit er niet meer in. Ook dit frustreerde me in het begin met grote regelmaat. Ik ben van nature een controleur. Maar ook dit kon ik na verloop van tijd meer loslaten en laten zijn zoals het is. Vanaf eind 2003 verbeterden mijn arm- en handfuncties onverwacht door zware medicijnbehandelingen. Dit zorgde ervoor dat ik in mijn armen en handen wat meer in de ‘normale meditatiehouding’ op mijn buik kon leggen. Hierdoor kreeg ik meer contact met mijn ademhaling. Dit was een fysieke vooruitgang, maar helaas valt de laatste twee jaar deze voorruitgang  weer ineens weg. Ik ervaar opnieuw aan den lijve hoe veranderlijk en vergankelijk alles in dit leven is. Al deze veranderingen zorgen ervoor dat ik steeds meer open sta om steeds opnieuw een meditatiehouding te zoeken waarin mijn lichaam het beste aanvoelt om te mediteren,dus zonder teveel afleiding van pijnlijke onderdelen.

Ik mediteer nu ruim tien jaar liggend. Ik denk dat je in een houding moet mediteren die voor jou goed voelt. Een houding waarin je niet steeds wordt afgeleid door een pijnlijk of gespannen lichaamsonderdeel. Als dat inhoudt dat je in een andere houding dan de standaardhouding mediteert, dan is dat zo. Mediteren met pijnlijke onderdelen leidt af en hierdoor kun je je concentratie verliezen. Dan kun je beter je houding aanpassen. Natuurlijk moet je wel eerst uitproberen wat mogelijk is en wat niet. Je moet niet meteen alle vaste punten van de meditatiehouding overboord gooien. Voor mijzelf zijn de volgende punten belangrijk: de rechte rug , de houding van het hoofd met de kin ietsje naar beneden, de tong achter de tanden tegen het verhemelte hebben, stevig verankerd liggen en de handen ter hoogte van de navel, mits mogelijk.

 

Mediteren met een lastig lichaam is voor mij een ontdekkingsreis waarin ik veel  heb gezien, gereisd,ervaren, gedacht en gevoeld. Ik heb ook veel gevochten en me rijk uiteengezet met mijn lichaam, spraak en geest. Het was geen gemakkelijke reis, maar wel eentje waar ik lichamelijk, geestelijk en spiritueel rijker uit ben gekomen. Het is vergelijkbaar met de alledaagse problemen overwinnen en gewoontepatronen doorsnijden, wat verre van gemakkelijk is, maar waar je uiteindelijk wel rijker en stabieler uitkomt. Ieder mens moet zijn eigen weg vinden in dit leven en omgaan met de hindernissen die op zijn pad komen. Mijn ontdekkingsreis is zeker nog niet ten einde.

Door het vele reizen in mijn lichaam, denken en voelen  ben ik me meer bewust van het feit dat ik bewustzijn ben. Ik ervaar mezelf nu ook als bewustzijn. Ik kan ook goed voelen als ik erg in mijn hoofd zit en niet in mijn lichaam. Ik kan daardoor mijn beoefeningen iets aan veranderen door bijvoorbeeld door mijn hartgebied in en uit te ademen,  naar de onderbuik te ademen of door mijn lichaam te wandelen. Ik zie door het Boeddhisme de mogelijkheden van dit leven in, zelfs met een lastig lichaam. Ik ben in het bezit van een goede geest en zie nu in dat ik zoveel meer ben dan alleen dit lastige lichaam. Ook weet ik dit lastige lichaam nu meer te waarderen. Het Boeddhisme heeft me onbeschrijfbaar veel rijkdom en kostbaarheden opgeleverd door de bijbehorende meditaties en lessen, wat wellicht niet zo rijk was geweest met een gezond lichaam. Ondanks dat heb ik de hoop om nog eens in de normale houding te kunnen mediteren. Wie weet misschien in een volgend leven of anders niet….?”

 

Geschreven door Veroni Steentjes geschreven voor de nieuwsbrief van Jewel Heart Meer informatie over Jewel Heart is te vinden op www.jewelheart.nl