Hoe ga je om met seks als je chronisch ziek of gehandicapt bent?

Uit onderzoek van de Rutgers Nisso Groep en de zorgverzekeraar Agis bleek onlangs dat chronisch zieken en gehandicapten ontevreden zijn met hun seksleven. Twee derde van deze groep mensen heeft behoefte aan hulp bij seksuele problemen, terwijl slechts een klein deel daadwerkelijk hulp krijgt.

Volgens Rutgers en Agis moet hulpverlening met seksualiteit voor deze doelgroep standaard worden vergoed en moeten er meer seksuologen komen die kennis hebben van de problematiek. Maar dertien procent van de mensen met een chronische ziekte of een handicap is tevreden met hun seksleven, tegenover zestig procent van Nederlanders in het algemeen. Ze heb¬ben vaak praktische problemen die een bevredigend seksleven in de weg staan en hebben regelmatig te kampen met relatieproblemen. Dineke Huurdeman, pijnpatiënte en onder andere bestuurslid van 'de Wervelkolom', gaat nader in op dit onderwerp en richt zich in het bijzonder op vrouwen.

Problematiek
Voor mensen met een handicap of chronische ziekte kan het lastig zijn seksuele contacten te ontplooien. Ze nemen wel initiatieven, maar het is vaak moeilijk. Mensen raken vaak teleurgesteld door de afwijzingen die ze krijgen en worden daardoor terughoudend. De twijfel slaat toe of je het nog wilt proberen en zo komen mensen langzaam in een isolement. Dit geldt niet alleen voor alleenstaanden. Ook echtparen, waarvan één van beiden, een beperking heeft, kampen met veel problemen. Wat vroeger vanzelfsprekend was, is nu een hot item in de relatie geworden omdat het vaak niet meer gaat. Dat kan komen door vermoeidheid, pijn, ernst van de beperking of omdat er schaamt bestaat voor de beperking in kwestie.

Of je nu single bent of een relatie hebt, het doet er niet toe. Het gaat er om dat er veel verandert in je lichaam én leven als je ziek of gehandicapt bent. In het begin kost het al moeite genoeg om daarmee om te leren gaan en de feiten te accepteren. Ook medicatie kan seksualiteit in de weg staan: antidepressiva bijvoorbeeld, kunnen leiden tot minder zin in seks en erectieproblemen. Volgens Harry van de Wiel, hoogleraar Gezondheidspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en voormalig hoogleraar seksuologie, heeft de psychische kant een behoorlijke invloed. Deze heeft alles met zelfvertrouwen te maken.

Zelfvertrouwen is vaak begrijpelijkerwijs ver te zoeken omdat deze vaak een knauw krijgt als je chronisch ziek wordt. Je lijf 'doet het niet meer' en je kunt het gevoel hebben dat je niet meer aantrekkelijk bent. De sociale kant heeft meer
te maken met 'erbij horen' en meetellen in de maatschappij. Ook dat kan in de knel komen als je langdurig ziek bent en niet meer kunt functioneren zoals je gewend was. Dat heeft ook invloed op hoe je in je relatie staat.

Er bestaat geen standaard recept voor een bevredigend seksleven. Vrouwen (en mannen) verschillen in wat ze geleerd hebben over seksualiteit, in wat ze normaal of abnormaal vinden, in wat ze prettig, opwindend of vervelend vinden, en in eerder opgedane seksuele ervaringen. Desondanks zijn een paar punten voor bijna alle vrouwen van
belang om plezier aan seks te kunnen beleven.

Kunnen genieten
Genieten van je eigen lichaam en van seksuele gevoelens is een belangrijke voorwaarde om te kunnen genieten van seksualiteit. Dat is niet voor alle vrouwen vanzelfsprekend en nog minder als
je een beperking of pijn hebt. Veel vrouwen zijn opgegroeid met taboes rond seksualiteit. Ze hebben bijvoorbeeld geleerd dat hun geslachtsorganen vies zijn. Andere vrouwen vinden hun lichaam niet aantrekkelijk. Ze vinden zichzelf te dik of juist te mager. Niet zelden hebben vrouwen er moeite mee om bij zichzelf te ontdekken waardoor ze seksueel opgewonden raken, of welke plekken van hun lichaam plezierige gevoelens geven bij aanraking. Soms spelen negatieve seksuele ervaringen een rol. Voor veel vrouwen is het moeilijk van hun eigen lichaam te leren houden en te ontdekken wat ze
fijn vinden. Toch is juist dat belangrijk voor het genieten van seksuele gevoelens. Vrouwen met seksuele problemen hebben vaak het gevoel er alleen voor te staan, omdat het moeilijk is erover te praten. Niemand vertelt gemakkelijk dat er seksuele problemen zijn, waardoor het ten onrechte lijkt alsof ze maar heel weinig voorkomen.

Kunnen praten
Vrouwen hebben nogal eens andere verlangens en behoeften dan mannen als het gaat om intimiteit en seks. Ze vinden andere dingen plezierig of opwindend, of hebben op een ander tijdstip zin in seks. Praten over seks is voor veel vrouwen en mannen moeilijk. Dikwijls wordt gedacht dat in een goede relatie de een automatisch aanvoelt wat de ander op seksueel gebied wil. Niets is minder waar. Het is dan ook belangrijk datje met je partner praat over de verschillen, en een manier vindt om daar samen mee om te gaan. Dit betekent niet alleen dat je aan uw partner moet kunnen vertellen wat je wel wilt, maar ook wat of wanneer je iets niet wilt.

Spontane seks
Daarnaast is seks hebben vaak lastig omdat de spontaniteit er vanaf is. Vroeger kon je seks hebben op elk tijdstip van de dag en op verschillende manieren. Dat is nu anders. Elke dag pijn hebben en altijd moe zijn vreet energie. Je denkt dan al snel, laat die seks maar zitten. In het begin is dat ook normaal maar later komt waarschijnlijk je behoefte aan seks en intimiteit weer bovendrijven en natuurlijk ook die van je partner. Seks is een tenslotte een gezelschapsspel en leuker dan een potje Mens-Erger-Je-Nieten. Voor dit gevoel hoef je je niet te schamen want seks is belangrijk voor een mens. Het is bewezen dat seks juist ontspannend werkt, voor geest en lichaam. Een paar wetenschappelijke feiten. Seks stimuleert de aanmaak van nieuwe hersencellen, tijdens een orgasme komt namelijk het hormoon prolactine vrij welke het prestatievermogen verhoogt. Seks verlaagt je bloeddruk, dit kan wel een week aanhouden. Daarnaast heeft seks een kalmerende werking en het kan verschijnselen van depressie of stress tegengaan. Maar het allerbelangrijkst is natuurlijk dat het gewoon fijn en speciaal is om samen met een partner te kunnen genieten van elkaars lichaam en het intieme samenzijn. Zoals eerder vermeld, één van de belangrijkste dingen is datje samen kunt praten over seks en open staat voor de veranderingen die een chronische ziekte met zich meebrengt. Dan lukt het veel mensen uiteindelijk een nieuwe wending te geven aan de seksuele kant van hun relatie. Als het lukt samen een nieuwe weg te vinden, creëer
je behalve een nieuw seksleven ook een nieuwe intimiteit.

Hulpverlening
Indien je er samen of alleen niet uitkomt dan kun je je wenden tot de verschillende mogelijkheden van hulpverlening. Bij seksuele klachten zonder andere problemen kan een seksuoloog de aangewezen hulpverlener zijn.. Een seksuoloog
is een deskundige die gespecialiseerd is in het geven van hulp bij seksuele problemen. Vaak
is dit een arts of een psycholoog. Indien er ook relatieproblemen meespelen kunt u aangeven naar een relatietherapeut te willen.

Er is een telefonische Informatielijn Seksualiteit, telefoon 0900-9398. Deze informatielijn biedt onder andere de adressen van de Rutgers Stichting. Meer informatie op www.rutgers.nl

Nederlandse Vereniging Voor Seksuologie (NVVS) Telefoon (070) 3592130
www.nvvs.info

Stichting Handicap en Seksualiteit Telefoon: 043 - 328 85 38 www.deschildpad.nl

bron: Dineke Huurdeman, Pijn periodiek december 2007