Carmen over de dieptepyschologie van Jung
‘We moeten ons niet afvragen ‘Waarom’ bepaalde dingen in ons leven gebeuren, maar liever de vraag stellen ‘Waartoe’. Alles en ieder mens, die je op je pad tegenkomt, kan ook een ‘Waartoe’ zijn, en heeft dus ook een bedoeling.’
|
In de rubriek psyche komt iedere keer iemand aan het woord over zijn religie, levenswijze of filosofie. Deze keer vertelt Carmen Tjon over de dieptepsychologie van Jung (1875 - 1961). Ze heeft onlangs de 5 jarige opleiding analytische psychologie afgerond op de school voor universele wijsheid in Nijmegen. Ze is nu Jungiaans analythisch therapeut. Carmen kent Veroni van een studiegroep van Elisabeth Kübler Ross die vele jaren geleden bij haar thuis gehouden werd. Sinds die tijd houden ze met regelmaat contact. Ze delen de interesse in spiritualiteit. Carmen ondersteunt ook Stichting Intermobiel. Wil je jezelf kort voorstellen? |
 |
Wat is jouw link met de dieptepsychologie van Jung?
‘In 2002 begon ik op de School voor Universele Wijsheid (SUW) met de dieptepsychologie van Jung. Ik deed dit helemaal niet met de bedoeling om therapeut te worden. Wat ik wilde, was alleen maar leren om de boodschappen, die diep in sprookjes verborgen zijn, te begrijpen. Nu ik de opleiding voltooid heb, ben ik tot het besef gekomen, dat ik door een innerlijke kracht in de richting van Jung gedreven werd om via zijn dieptepsychologie verder op pad te gaan. Als ik de symbolische sprookjestaal wilde leren verstaan, dan moest ik gewoon mijn hart openstellen, want de beelden in sprookjes zijn oerbeelden. Ze komen uit een hele diepe laag. Jung noemde ze de archetypen . Alleen met je hart kun je die vinden. Als ik wilde kunnen doordringen tot de verborgen wijsheid van het sprookje, dan moest ik innerlijk eerst ‘wakker’ worden voor een andere werkelijkheid, want sprookjes vertellen ons in beelden het verhaal van onze innerlijke strijd, en van de smalle en eenzame ‘weg’, die op ons wacht. Het vraagt echter moed om die weg te gaan, maar als dat je lukt, dan lijkt het net alsof het tipje van de sluier van de bedoeling van je leven even wordt opgelicht.’
Kan je kort uitleggen wat de dieptepsychologie van Jung inhoudt?
‘Jung gaat er van uit dat de psyche van de mens bestaat uit een bewust en een onbewust deel. Het bewuste deel is relatief, want niet alle gebeurtenissen in het leven van een mens worden door het bewustzijn geregistreerd, maar buiten het bewuste wordt alles wel opgenomen en opgeslagen. Onbewust blijven al deze ervaringen heel krachtig in ons doorwerken, en beïnvloeden ook al onze handelingen, reacties en keuzes die wij onbewust maken. Bewust worden van die vergeten ervaringen en gebeurtenissen is daarom heel belangrijk. Wie ben ik wel? En wie ben ik niet? Onze persoonlijkheid is vaak ontstaan uit pijn en angst, maar is niet wie wij in diepste wezen zijn. Achter het Ego schuilt ons ware Zelf. Jungiaans psychologisch zeggen wij, dat de diepste laag in de psyche van ieder mens de laag is van het onbewuste ‘weten’, het collectief onbewuste. Volgens Jung worden wij in ons leven geleid vanuit deze laag, door krachten uit onze onbekende schaduw, omdat ieder mens met een hoger levenslot dan wat wij kunnen bevatten, in dit leven ter wereld komt. Je daimon noemen de Grieken dit lot, dat wij kunnen zien als een innerlijke gids die ons in dit leven leidt, ons waarschuwt, en op gezette tijden ook roept. Een ieder gedraagt zich dus naar het geheim dat hij in zich heeft. Dit is deel van het mysterie van het leven. ‘
|
Wat spreekt je zo aan in de dieptepsychologie van Jung? Jung’s psychologie kun je zien als een bewustwordingsproces, een levenslange queeste. Dat spreekt mij aan, want weten wie-ik-ben zal ik nooit helemaal kunnen beantwoorden; het blijft een zoektocht naar het geheim van mijn leven, het geheim van wie-ik-ben. Het is als een zoektocht naar de heilige graal, de steen der wijzen, het innerlijk goud, symbool voor het goddelijke in jezelf. Jung noemt dit Individuatie een bewustwordingsproces, een diep innerlijke beleving. Het is mystiek, numineus, onuitspreekbaar en onnoembaar. Onbewust en zonder te weten worden we geleid als door een innerlijke gids, die wij vaak pas opmerken na vele omzwervingen, beproevingen en lijden. 'Ken U zelve', ‘Ken de ander in U zelve’, ‘en wordt die gij in diepste wezen zijt’. Dat staat bij Jung centraal. En dat raakt mij.’ |
.jpg) |
Wat zegt Jung over ziekte en gezondheid?
‘Ik vind het moeilijk te zeggen wat Jung geschreven heeft over ziekte en gezondheid. Hoewel zijn hele werk in wezen over dit thema gaat, namelijk over dissociatie en integratie. Dissociatie betekent gebrokenheid, gespletenheid, onbewustzijn. Integratie is verbinding, heelwording, bewustwording. In diepe zin kun je dissociatie en integratie dus ook vertalen in ziekte en gezondheid.
Jung heeft wel een boek geschreven over de geestelijke betekenis van 'ziek zijn'. Een moeilijk boek, maar heel diep rakend. Het heet 'Antwoord op Job'. In het kort komt het hier op neer dat het leren omgaan met een ziekte, geestelijke groei tot gevolg heeft; en daar ging het Jung natuurlijk ook altijd om. Groei is een proces. Het is zonder oordeel jezelf accepteren én ook de omstandigheden. Dit is een diep innerlijke beleving, en is eigenlijk niet goed in woorden uit te leggen. Een ernstige ziekte of crisis kan aan dit proces wel een bijdrage leveren.
In het boek ‘Antwoord op Job’ toont Jung aan, dat het gevolg van alle tegenslagen die Job moest meemaken, was, dat hij geestelijk gegroeid was. Aan het einde van zijn gesprek met God zegt Job namelijk: ‘Slechts van horen zeggen, had ik van u vernomen, maar nu heeft mijn oog u aanschouwd’. Het gaat in feite om deze zin, want daarmee zegt Job dat hij door alle ziekten, beproevingen en ellende te boven te komen, inzicht heeft verworven in de zin van zijn bestaan, in de bedoeling van het leven. Hij is daardoor spiritueel gegroeid. Hij is getransformeerd.
Willen we deze diepe betekenis ervaren, dan moeten we – net als Job – een verbond sluiten met onze ziekten en ellende. De tegenstelling ziek en gezond, goed en kwaad, zijn volgens de wetten van het verstand niet met elkaar te verzoenen. We kunnen dit alleen bereiken door deze te ‘overstijgen’, met andere woorden het ‘probleem’ optillen naar een hoger of dieper niveau, waar de tegenstelling zich oplost. Jung zegt, dat wie een dergelijke verzoeningspoging onderneemt, open staat voor het creatieve in zichzelf en hij/zij ervaart de spanning van de tegendelen dan op een positieve manier. Het pad van de individuatie is namelijk het samensmelten van onze twee kernen: het ego (nodig om te leven en te overleven), en ‘t zelf (innerlijke leidende factor, het doel van het leven). Jung ontdekte dat het geheim van spirituele groei lag in de transformatie van de persoonlijkheid door het samen mengen en verenigen van het bewuste met het onbewuste, de vereniging van de tegendelen, de aanraking met het goddelijke in jezelf. Dit proces is dé manier waarop een individu door zijn eigen inspanningen werkelijk zichzelf kan worden. Het strekt zich uit van geboorte tot dood.’
Kan jij je zelf hierin vinden wat JUNG zegt over ziekte en gezondheid? Heb je hier ook zelf ervaring mee?
Wat Jung zegt over ziekte en gezondheid, daarop zeg ik volmondig ook: Ja, want daar kan ik iets mee. Hoewel de vraag naar ‘de zin van ziekte’ niet zo gemakkelijk is te beantwoorden, want waarom een bepaalde persoon, op een bepaald moment, een bepaalde kwaal of ziekte krijgt, kan nooit bevredigend geanalyseerd en verklaard worden.
Mijn eigen ervaring met ernstig ziek-zijn kreeg ik in september 1998, toen er bij mij borstkanker ontdekt werd. Het was voor mij een zware beproeving, en kijken in de ogen van de dood. In die tijd kwamen ook vaak de angstkreten in mij op: ‘Waarom?’ ‘Waarom ik?’ Maar gelukkig kwam uiteindelijk ook de overgave aan dit lot. Pas toen kwam de ommekeer, en kon ik mijzelf uiteindelijk ook de vraag stellen: ‘Waarom ik niet?’
We weten toch helemaal niet waarom de dingen gebeuren, zoals ze gebeuren. Alhoewel diep in ons hart wij ‘weten’ dat ziekte, pijn en lijden bij het leven horen, en misschien toch op de een of andere wijze – die wij misschien nooit zullen begrijpen – uiteindelijk wel een bedoeling in zich dragen. We moeten ons daarom ook niet langer afvragen ‘Waarom’ bepaalde dingen in ons leven gebeuren, maar liever de vraag stellen ‘Waartoe?’. Alles en ieder mens, die je op je pad tegenkomt, kan ook een ‘Waartoe’ zijn, en draagt dus ook een bedoeling in zich. Ook al begrijpen we dat niet. Dit inzicht heeft, volgens Jung, alles te maken met bewustwording, en een ten diepste verbonden-zijn.’
Jean Shinoda Bolen, Jungiaanse psychiater zegt in haar boek ‘Tot op het bot’: ‘Ziekte is een tijd van crisis voor de ziel, voor de patiënt én voor zijn relaties. Er is dan sprake van een tijd van ‘gevaar’ én van ‘kansen’, die vragen doen rijzen over de zin van het leven, en persoonlijke bindingen op de proef stelt. Een ernstige ziekte schokt de patiënt tot diep in zijn ziel én prikkelt zijn ziel tot groei. Deze ziekte heeft de potentie de patiënt en alle betrokkenen terug te voeren naar de ‘essentie der dingen’. Zij zegt, dat vanuit het standpunt van de ziel, een ernstige ziekte een spirituele reis is, een beproeving of inwijding, die wordt ondernomen door de patiënt.
‘Als ik op mijn leven terugkijk, dan voel ik dat juist door de crisissen ik essentiële geestelijke ervaringen heb opgedaan. Daardoor ben ik weer een stukje dichter bij mijzelf gekomen. Alles moet men eerst doorleefd hebben, alles wat menselijk is, niets uitgezonderd, hetzij in één hetzij in meerdere levens. Dankzij de beproevingen in mijn leven, kan ik nu diepe verbondenheid voelen met mensen, vooral met zieke mensen, en stervenden. Het lijkt net alsof ik dan de onzichtbare draad kan voelen, waarmee we met elkaar verbonden zijn, als kinderen van één en dezelfde Geest. Wij zijn hier als individuele geestvonken ook gekomen om als ziel in dit leven de nodige ervaringen op te doen. Om vanuit die geest bewust te worden van wie-wij-zijn: zielsverwanten, ieder met een eigen levensopdracht. De aarde is onze leerschool en de mensen op onze weg zijn onze gidsen of leermeesters. Zij zijn voor ons als spiegels. Door hen krijg je de kans jezelf te leren kennen, en je bewust te worden van wie-je-bent.’
‘Ons hart draagt een code in zich, die de ziel vertegenwoordigt.
Het slaat energie en informatie op, die de essentie bevat van wie-wij-zijn’.
James Hillman ²
Geschreven door Carmen Tjon
Geredigeerd door Veroni Steentjes
Gebouwd door Monique van Dongen
Mobiel Magazine nummer 1 jaargang 3 oktober/november 2007
Op de website geplaatst in maart 2009
1. Jung over Individuatie:
‘Diep in de mens roept een stem om heelheid, om verbinding. Verbinding met je diepste zelf. Je hebt echter je hele leven lang nodig om dat te bereiken. Het is een proces, dat nooit ophoudt, want je bent nooit helemaal klaar’.
Carl Gustav Jung
² James Hillman studeerde in de jaren vijftig bij de Zwitserse psychiater Carl Jung. Hij werd de eerste directeur van het Jung Instituut in Zürich.